5 yaş sendromu, çocukların psikolojik açıdan önemli bir eşik atladığı ve kendi bireyselliklerinin sınırlarını keşfetmeye başladığı dönemlerden biridir. 2 yaş ve 3 yaş sendromları gibi zorlayıcı ve kritik bir süreç olan 5 yaş sendromu çocukların gelişimi için önemlidir.
Çocukların fiziksel, zihinsel, duyusal açılardan büyük bir atılım gösterdiği 4-5 yaş süreci, kimi çocuklarda sancılı geçebilir. Çocukların sosyal ilişkilerini geliştirmeye, düzenlemeye ve yetişkin yaşamına adapte olmaya çalıştıkları bu süreçte yaşanan psikolojik iniş çıkışlar zorlayıcı olabilir.
İçindekiler
5 Yaş Sendromu Nedir?
5 yaş sendromuna, isminden de anlaşılacağı üzere 4-5 yaş grubundaki çocuklarda rastlanır, yaklaşık1 yıl sürer. Her çocuğun gelişim sürecinin farklıdır. Bu yüzden 5 yaş sendromunun nasıl yaşandığı da çocuktan çocuğa göre değişir. Kimi çocuklar, bu süreci son derece sancısız ve kolay bir şekilde geçirirken kimi çocuklar ise 5 yaş sendromunu zorlayıcı bir şekilde yaşayabilir. Bu noktada belirleyici unsur, çocuğun karakteristik özellikleri ve çevresel faktörlerin çocuk üzerindeki etkileridir.
5 yaş sendromu yaşayan çocuklar, özgürlüklerini keşfetmeye başladıkları için aileleriyle daha önce deneyimlemedikleri çatışmalar içine girebilir. Bu süreçte çocuklar arkadaşlarıyla vakit geçirmeye her zamankinden daha fazla önem verir. Bu evrede çocuklar ailelerinin isteklerine karşı çıkma ve kendi istedikleri kıyafetleri giyme, kendi istedikleri zaman yemek yeme, kendi istedikleri oyunları oynama gibi konularda ısrarcı davranır.
Bu süreçte “İstemiyorum”, “bana ne”, “yapmayacağım” gibi cümleleri sıklıkla duyacaksınız. Bu durumlarda, çocuğunuza özenle yaklaşmanız ve olumsuz durumları derin çatışmalara dönüştürmekten kaçınmanız önerilir.
Ne Zaman Başlar, Ne Zaman Biter?
5 yaş sendromu, her ne kadar 5 yaşla özdeşleştirilse de farklı dönemlerde gerçekleşebilir. Ağırlıklı olarak 4 ila 6 yaş arasında ortaya çıkan sendromun oluşumu ve ne kadar süreceği de çocukların karakterlerine göre farklılık gösterir. Ilımlı ve uzlaşmacı bir karaktere sahip olan çocuklar, ağırlıklı olarak bu süreci daha hafif bir şekilde geçirir ve aileleriyle iletişim kurmaya daha açık bir tavır sergiler.
Bu süreçte dikkat etmeniz gereken nokta, çocuğunuzun içe kapalı bir ruh hâline girmemesidir. 5 yaş sendromunda çocukların aileleriyle çatışmamaları, sendromun sorunsuz geçtiği anlamına gelmez. Sendrom, kimi çocuklarda oyuncaklarına fazlasıyla gömülme, tek başına çok fazla vakit geçirme ve kendini hayal dünyasına kaptırma gibi belirtilerle ortaya çıkar. Bu yüzden herhangi bir çatışma ya da tartışma yaşanmasa bile çocuğunuza karşı dikkatli olmanız gerekir.
Dışa dönük çocuklarda ise sendrom daha belirgin bir hâlde ve daha sert bir şekilde ilerleyebilir. Yumuşak huylu çocuklarda sendrom genellikle daha kısa sürerken inatçı ve dışa dönük çocuklarda bu süre bir yıla kadar uzayabilir. Sendromun ne kadar süreceği, bu süreçte anne ve babanın takındığı tavra göre de değişebilir.
5 Yaş Sendromu Belirtileri Nelerdir?
4 ila 6 yaş arasında çocukları bulunan ailelerin sıklıkla “çocuğumun huyu değişti” diye şikayette bulunduğu bilinir. 5 yaş sendromu, bu şikayetin temel sebebidir. Kimi aileler, bu süreci sendromdan habersiz bir şekilde geçirir ve bu durum da çocuklarıyla yanlış bir şekilde iletişim kurmalarına yol açabilir. 5 yaş sendromuna bilinçli bir şekilde yaklaşmanız, çocuğunuzun kişiliğinin ve sosyal ilişkilerinin sağlıklı bir şekilde inşa edilebilmesi açısından büyük önem taşır. Bu yüzden aşağıdaki 5 yaş sendromu belirtilerine dikkat ederek çocuğunuzun sendroma girip girmediğini tespit edebilirsiniz.
- 5 yaş sendromunun en bilinen belirtisi, tıpkı 2-3 yaş sendromunda olduğu gibi çocukların inatçı bir karaktere bürünmesi ve ailesinin en basit taleplerini dahi yerine getirmek istememesidir. Bu süreçteki çocuklardan duyabileceğiniz en yaygın cümle, “canım istemiyor” ifadesidir.
- Sendrom içindeki çocuklar, arkadaşlarıyla ve çekirdek aile dışında kalan insanlarla vakit geçirme konusunda çok istekli olurken anne ve babalarıyla iletişim problemleri yaşayabilir. Çocuğunuz, yeni tanıdığı bir komşu çocuğuyla oyun oynamak için evden çıkma konusunda saatlerce ısrar edebilir ya da sizinle alışverişe gelmemek için şiddetle ağlayabilir.
- Sendrom içinde bulunan çocukların inatçılığı ve benmerkezciliği son derece yükselir. 5 yaş sendromundaki çocuklar, her şeyin kendi istedikleri gibi olması konusunda ısrarcı davranır ve yemekten kıyafete, oyundan yatma saatine kadar her konuda ailelerine muhalefet edebilirler.
- Bu yaştaki çocuklar, cinsiyetlerinin farkına varır ve karşı cinsle ilgili çeşitli konuları merak etmeye başlar. Bu konudaki meraklarını dile getirebilir ya da tepki görmemek adına gizlice öğrenmeye çalışabilir. Bu yüzden 5 yaş sendromundaki çocuklara cinsiyetçi ya da baskıcı bir yaklaşım sergilenmemesi büyük önem taşır.
- 5 yaş sendromunun en büyük belirtilerinden biri de aşırı sinirlilik hâlidir. Bu evredeki çocuklar, en ufak müdahalede bile son derece agresif tutumlar sergileyebilir ve en küçük taleplerinizde dahi beklemediğiniz kadar sert tepkiler gösterebilir.
5 Yaş Sendromu Neden Olur?
5 yaş sendromu, kimi zaman ailelerde büyük telaş yaratsa da son derece doğal ve rutin bir süreçtir. Çocukların dış dünyayı ve kendi karakterlerini keşfetmeleriyle ortaya çıkan bu sendrom, son derece masum bir adaptasyon sancısıdır. Bu süreçte çocuklar, kendilerinin de diğer herkes gibi bağımsız bir birey olduğu duygusuyla tanışır ve bunu kabul ettirmek ister. Çocukların ailelerine öfkeli ya da mesafeli davranmasının temel sebebi, kişisel özgürlük alanını koruma isteğidir.
Bu süreçte çocuğunuza karşı anlayışlı ve ılımlı bir yaklaşım sergilemeniz, çocuğunuzun sınırlarını keşfetmesine ve 5 yaş sendromunu zararsız bir şekilde atlatmasına yardımcı olur. 5 yaş sendromunun sona ermesini kolaylaştıracak faktörlerden biri de eğitimdir. Okul çağına gelen çocuklar; aileden ayrı, kendilerine ait, yaşıtlarıyla birlikte ve özgür bir ortam bulmalarının rahatlığıyla sendrom esnasında gösterdikleri olumsuz tavırları kısa sürede terk eder.
Sendromdaki Çocuklarla Nasıl İletişim Kurulmalıdır?
5 yaş sendromu yaşayan çocuklarla doğru şekilde iletişim kurulması, çocuğun gelecek yaşamını ciddi oranda etkiler. Bu yüzden çocuğu 5 yaş sendromu geçiren ailelere büyük bir iş düşer. Aşağıdaki adımlara dikkat ederek çocuğunuzla sağlıklı bir şekilde iletişim kurabilirsiniz.
- 5 yaş sendromundaki çocuklar, kimi zaman gerçekten zorlayıcı olabilir. Bu süreçte size düşen, tamamen sakin kalmak ve çocuğunuzun gösterdiği agresif tavırları görmezden gelmektir. Çocuğunuz ne kadar öfkeli, inatçı ve agresif davranırsa davransın bu tavırlardan olumsuz yönde etkilenmemeniz ve sakinliğinizi daima korumanız önerilir.
- Çocuğunuzun bu süreçte kişisel bir mücadele verdiği gerçeğini asla göz ardı etmemeniz, çocuğunuza yardımcı olmanızı kolaylaştırır. Çocuğunuza kendi başına ya da arkadaşlarıyla vakit geçirmesi için fırsatlar oluşturmanız, çocuğunuzun odasına kapısını çalmadan girmemeniz ve çocuğunuza kendi başına olacağı alanlar sunmanız, sendromun zararsız atlatılmasına yardımcı olur.
- Süreç boyunca çocuğunuzla sesinizi yükseltmeden, yumuşak bir dille iletişim kurmanız, çocuğunuzun kendisini güvende hissetmesi açısından son derece önemlidir. Bu süreçte çocuğunuzun itiraz ettiği kararlarınızı yapıcı bir şekilde açıklayabilir ve ikna yoluna gidebilirsiniz.
- Çocuğunuza sert, otoriter ve baskıcı bir tavır göstermekten kesinlikle kaçınmanız önerilir. Çocuğunuzun öfkesine öfkeyle karşılık vermeniz çocuğunuzla aranızdaki çatışmaları derinleştirebilir. Bu da sendromun daha uzun süre boyunca devam etmesine yol açabilir.
Referans:
http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/19942?locale-attribute=tr
https://www.apa.org/act/resources/fact-sheets/development-5-years
Ege Üniversitesi Psikoloji bölümü mezunu, uzmanlık alanı; Çocuk, Ergen ve Anne psikolojisi, özgüven eksikliği, depresyon, öfke kontrolü gibi bir çok psikolojik alanlarda çalışmalar yapmaktadır.
