Ani Bebek Ölümü Sendromu Nedir? Engelleme Yolları

Ani bebek ölümü sendromu (Sudden Infant Death Syndorme – SIDS) bir yaşından küçük, görünüşte sağlıklı bir bebeğin açıklanamayan ölümü için kullanılan tıbbi bir terimdir. Bu tip ölümler genellikle bebek uykuda iken olur.

Ani bebek ölümü sendromu, bazen beşik ölümü sendromu olarak da adlandırılır. Bunun nedeni bebeklerin genellikle beşiklerinde uyurken ölmeleridir. Bu olayın sebebi tıp dünyasında kesin olarak bilinmemekle beraber, ani bebek ölümü sendromunun bebeğin beyninin nefes alma ile uykudan uyanmayı kontrol eden kısmında sorun olmasından kaynaklanabileceği düşünülür.

Konu üzerinde araştırma yapan bilim insanları bebekleri fazladan riske atabilecek bazı etkenleri fark etmişlerdir. Bunun sonucunda da ani bebek ölümü sendromundan korunmak için alınabilecek bazı önlemler ortaya atılmıştır. Bu önlemler içinde belki de en önemlisi bebeğin sırt üstü yatırılmasıdır.

Ani Bebek Ölümü Sendromu Sebepleri

Bebek uyurken oluşan fiziksel ve uykuyla ilgi çevresel faktörlerin bileşimi bebeği ABÖS’ne karşı daha yatkın hale getirebilir. Bahse konu faktörler her bebek için değişiklik gösterebilir.

Fiziksel Faktörler

Ani bebek ölümü sendromu ile ilgili fiziksel faktörlerin başlıcaları şunlardır:

• Beyin anomalisi: Bazı bebekler doğarken ABÖS’den ölme sebebini oluşturan sorunları da beraberlerinde getirirler. Bu bebeklerin pek çoğunda beynin nefes almayı ve uykudan uyanmayı kontrol eden kısmının düzgün çalışacak kadar olgunlaşmadığı saptanmıştır.
• Düşük doğum ağırlığı: Erken doğum ya da çoklu doğum yapılması, bebeğin beyin gelişimini tamamlanmadan doğma olasılığını yükseltir. Bu şekilde erken doğmuş bebeklerin kendi nefes alma ve kalp atış hızı gibi otomatik süreçler üzerinde, diğer bebeklere oranla daha az kontrolü olduğu saptanmıştır.
• Solunum yolu enfeksiyonu: ABÖS’den ölen bebeklerin birçoğunun ölümden önceki dönemde yakın zamanda soğuk algınlığı geçirmiş olduğu saptanmıştır. Bilim insanları bu durumun solunum problemlerine olumsuz katkıda bulabileceğini düşünmüştür.

Uyku Anında Çevresel Faktörler

Bebeğin beşiğinde ya da yatağında bulunan eşyalar ve/veya bebeğin uyku pozisyonu bebeğin fiziksel problemleri ile birleştiğinde ABÖS riski yükselebilir. Bu konuda verilebilecek örnekler şunlardır:

• Mide üstü ya da yan yatırmak: Uyku için bu pozisyonda tutulan bebeklerin, sırt üstü yatırılan bebeklere oranla daha zor nefes alabildikleri tespit edilmiştir.
• Yumuşak bir zeminde uyumak: Yumuşak bir yorgana, yumuşak bir şilteye ya da su yatağı üzerine yüz üstü yatırılan bebeğin hava yolu daha kolay tıkanabilir.
• Yatağı başkası ile paylaşmak: Bebek, anne babası, kardeşi ya da evcil bir hayvan ile aynı yatakta yattığında ABÖS yaşanma riski yükselir. Anne ve baba ile aynı odada uyumak ise tam tersine ABÖS riskini düşüren bir faktördür.
• Ortamın aşırı sıcak olması: Bebeğin uyuduğu odanın çok sıcak olması da bebekte ABÖS riskini yükseltir.

Risk Faktörleri

Ani bebek ölümü sendromu sebepsiz olarak bütün bebekleri etkileyebilir. Fakat konu üzerinde çalışan bilim insanları ABÖS riskini arttıracak bazı faktörleri de göz önünde tutarlar. Bu risk faktörleri şunlardır:

• Cinsiyet: Erkek bebeklerde ABÖS yüzdesi biraz daha fazladır.
• Yaş: 2 aylık ya da 4 aylık bebeklerin dirençleri çok düşüktür.
• Irk: Bilinmeyen bir sebepten ötürü beyaz olmayan bebeklerde daha fazla ABÖS görülmektedir
• Aile öyküsü: Kardeşleri ya da kuzenleri ABÖS yaşayan bebeklerde bahse konu sendrom daha sık görülmektedir.
• Pasif içicilik: Sigara içen bireyler ile birlikte yaşayan bebeklerde ABÖS oranı daha yüksek bulundu.
• Prematüre olmak: Erken doğmak ve düşük doğum ağırlığında olmak , bebeğin ABÖS geçirme riskini yükseltir.

Anneden Kaynaklanan Risk Faktörleri

Annenin hamilelik dönemindeki yaşantısı ve koşulları da bebeğin ABÖS olma riski üzerinde rol oynayabilir. Başlıca olumsuz etkiler şunlardır:

• Annenin 20 yaşından küçük olması
• Annenin sigara içmesi
• Annenin uyuşturucu ve/veya alkol kullanması
• Doğum öncesi dönemde annenin yeteri kadar bilgi almamış olması

Ani Bebek Ölümü Sendromu Risklerini Azaltmak İçin Öneriler

Ani bebek ölümü sendromunu kesin olarak önleyebilmek için tıp dünyası tarafından belirlenmiş kesin ve garantili bir çözüm yoktur. Yine de yapılan bilimsel çalışmalar ışığında aşağıdaki maddelere dikkat etmek bebeğin göreceli olarak biraz daha güvende olmasını sağlayabilir. Bu konuda verilen öneriler şunlardır:

• Bebeği sırt üstü yatırmak: Bebeğin yaşama başladığı ilk yıl karnının üzerine ya da yan olarak yatırılması yerine, sırt üstü yatırılması daha güvenli bulunur. Bebek uyanık olduğunda ya da yardımsız olarak dönmeye başladıktan sonra bu pozisyonda yatırmak şart değildir.
• Beşiğin mümkün olduğu kadar boş olması: Bebeğin uyuması için sert bir şilte kullanılmalıdır. Bebek kalın ya da yumuşak bir yorganın üzerine yatırılmamalıdır. Bebek uyurken beşikte yastık, yumuşak eşyalar, pelüş oyuncaklar ya da daha başka yumuşak cisimler olmamalıdır. Bu eşyalar bebeğin yüzüne baskı yaptığında nefes almasını engelleyebilir.

• Ortamın aşırı sıcak olmaması: Bebeği uyurken sıcak tutmak için ek örtü örtmek yerine, ona bir uyku tulumu ya da benzeri kıyafetler giydirilmelidir. Bebek uyurken başı örtülmemelidir.
• Anne – baba ile aynı odada uyumak: Bebek anne babası ile aynı odada uyumalıdır. İdeal koşullarda bebek anne-babası ile aynı odada farklı bir beşikte tek başına uyutulmalıdır. Bu durumun en az 6 ay mümkünse 1 yıl devam etmesi önerilir.
• Emzirmeye ara verilmeden devam etmek: Emzirmek ABÖS riskini düşürür. Bebek mümkünse en az 6 ay boyunca emzirilmelidir.

Bunların dışında piyasada satılan ve ABÖS riskini azalttığı iddia edilen telsiz, kamera vb. cihazlara da güvenilmemelidir. Yapılan araştırmalara göre bu tip ürünlerin faydasız olduğu kanıtlamıştır. Buna karşın bebeğin emzik kullanması ABÖS riskini azaltabilir. Diğer yandan bebeğin aşıları tam olarak yaptırılmalıdır. Rutin uygulanan aşılar ABÖS riskini artırmaz. Tam tersine aşıların ABÖS riskini düşürdüğüne dair kanıtlar mevcuttur.

Kaynakça: