Bebeklerde ve Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu

İdrar yolu enfeksiyonu en sık görülen bebek hastalıklarından bir tanesidir. Sık sık görülmesi nedeniyle ebeveynler tarafından çoğu zaman göz ardı edilen ve önemsiz bir hastalıkmış gibi kabul edilen bebeklerde idrar yolu enfeksiyonu doğru ve zamanında teşhis edilmediği takdirde yüksek tansiyon ve böbrek hastalıklarına neden olabilecek cinste bir hastalıktır. Erkek bebeklerde görülme sıklığı daha düşük olan bu hastalık kızlarda doğumdan sonraki ilk 1 yılda daha yoğun görülür. Bebeklerde yaş küçüldükçe riskin arttığı bilinen bir gerçektir. Bu durumun nedeni bebeklerin bağışıklık sisteminin yaş aldıkça gelişmesidir.

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonu, adından da anlaşılacağı gibi idrar yollarında meydana gelen çeşitli iltihaplar için kullanılan bir terimdir. Genellikle alt idrar yollarında meydana gelen idrar yolu enfeksiyonu idrarın böbreklerden dışarıya atıldığı mesane ve üretra olarak isimlendirilen idrar yollarında meydana gelir. Mesanede meydana gelen idrar yolu enfeksiyonu için sistit terimi kullanılmaktadır. Sistit alt idrar yolunda meydana gelen enfeksiyonun en yaygın gelişme şeklidir. Alt idrar yollarında meydana gelen enfeksiyon genellikle zararsızdır.

Üst idrar yolları ise böbrekler ve böbrekler ile mesaneye arasındaki bağı kuran üreter denilen kanaldır. Üst idrar yollarında meydana gelen enfeksiyonlar alt idrar yollarında meydana gelen enfeksiyonlara göre çok daha tehlikelidir. Yaygın olarak üreterler ve böbreklerin birleşme noktası olan renal pelviste meydana gelir. Peki idrar yolları enfeksiyonu neden olur?

İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri

İdrar yolu enfeksiyonun en belirgin nedeni bakterilerdir. Gerekli bölgeye iyi temizlik yapılmaması ya da kullanılan tuvaletlerin bakteriler ile dolu olması idrar yolu enfeksiyonlarına neden olmaktadır. İdrar dolu enfeksiyonlarına sebep olan bakteriler genellikle üretradan tırmanarak yükselmektedir. Bu bakterilerden bazıları kişinin kendi dışkısında bulunan Escherichia isimli bağırsak bakterileridir. Gonokok ve klamidya gibi cinsel yol ile bulaşan virüs, patojen ve mantar gibi etkenlerde idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilmektedir.

Bebeklerde İdrar Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?

 İdrar yolu enfeksiyonu, bez kullanılmasından dolayı yeni doğan dönemi bebeklerde ve anatomik nedenlerden dolayı kız çocuklarında daha sık görülür. Uzun süre tedavi edilmeyen idrar yolu enfeksiyonlarında kalıcı böbrek hasarı gelişebilir ve hastalık böbrek yetmezliğine kadar ilerleyebilir. Bu nedenle idrar yolu enfeksiyonundan şüphelendiğinizde bebeğinizi doktora götürmeniz oldukça önemlidir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri Nelerdir?

• Hijyen kurallarına uymamak,
• Uzun süre tuvalete gidilmemesi,
• Durgun suyla banyo yapılması (leğen, küvet gibi),
• Böbrek taşları 
• Anatomik etkenler (erkek bebeklerde sünnet derisi, kızlarda üretranın erkeklere göre daha kısa olması)
• Kabızlık

İdrar kesesinin arka kısmındaki bağırsakta birikmiş dışkı varsa, idrar kesesine baskı yaparak boşaltılmasını zorlaştırabilir. Ayrıca halka açık havuzlar da idrar yolu enfeksiyonu açısından risk oluşturabilir. Özellikle 2 yaş altı bebeklerin, halka açık havuzlara girmesi tavsiye edilmez.

Bebeklerde İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri

Bebek idrarı normal şartlar altında sterildir. Ancak bakterilerin idrarın çıktığı bölgede enfeksiyona neden olması idrar yolu enfeksiyonunun sebebidir. Bu hastalık enfeksiyonunun çıktığı yere göre 2 şekilde isimlendirilir. Her iki idrar yolu enfeksiyonu türünün kendine has belirtileri bulunur. Sistit adı verilen enfeksiyon çeşidinde huzursuzluk, idrarın pis kokması ve idrar renginde değişim gözlenir. Piyelonefrit adı verilen enfeksiyonda ise ateşlenme, kusma, huzursuzlanma ve ishal gözlemlenebilir. En yaygın belirtisi ateşlenme olan bebeklerde idrar yolu enfeksiyonu hastalığının dikkatli bir şekilde takip edilmesi gerekir. Özellikle bebeklerde görülen ani ateşlenmelerde idrar yolu enfeksiyonundan şüphelenilmesi gerekir. İdrar tahlili sonucunda kesin tanının konabildiği bebeklerde idrar yolu enfeksiyonu uzman doktor gözetiminde tedavi edilmelidir.

Yenidoğan döneminde idrar yolu enfeksiyonu belirtileri kilo alamama, uzamış sarılık, huzursuzluk, emmeme gibi şekillerde oluşabilir. Enfeksiyon nedeniyle enerji harcaması arttığından özellikle yenidoğan bebeklerde kilo alamama ve iştahsızlık belirtileri baş gösterebilir.

2 Yaş Sonrası Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?

2 yaş bebeklerde idrar yolu enfeksiyonu belirtileri idrar yaparken ağrı, karın ağrısı, yanda ağrı ve idrar kaçırma şeklinde görülebilir. İdrar yolu enfeksiyonu olan çocuklar, sık sık idrara çıkmasına rağmen çok az idrar yapar. İlerleyen enfeksiyonda ateş, kusma, ishal, kabızlık ya da kesik kesik idrar yapma ya da kanlı idrar gibi bulgular görülebilir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi

İdrar yolu enfeksiyonları, böbreklere de yayılırsa böbrek hasarına neden olabilir. Bu nedenle erken teşhis ve uygun tedavi yapılması oldukça önemlidir. Kan ve idrar tahlilleri yapılır. Enfeksiyona neden olan mikroorganizma tespit edilerek uygun antibiyotik tedavisi uygulanır. Ayrıca çocuğun idrar yol enfeksiyonuna neden olan faktörler incelenerek, gerekli önleyici tedaviler düzenlenir.

Bebeklerde ve çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu tedavisi yaş grubuna göre değişir. Büyük çocuklarda ağızdan ilaç tedavisi uygulanabileceği için enfeksiyona uygun antibiyotik kullanılabilir. Daha küçük çocuklarda ise antibiyotik şurup verilebilir. Yenidoğan dönemi bebeklerde ağızdan alınan antibiyotikler, enfeksiyonun tedavisinde etkili olmayabilir. Yenidoğan grubunda, bağışıklık sistemi henüz tam gelişmemiş olduğundan idrar yolu enfeksiyonuna neden olan bakteriler hızlı bir şekilde kana karışıp enfeksiyonun yayılmasına neden olabilir. Bu nedenle iğne ile tedavi yöntemi düşünülebilir.

Bebeklerde İdrar Yolu Enfeksiyonunun Bitkisel Tedavisi Nasıl Olmalı?

Bebeklerin bağışıklık sistemlerinin oldukça zayıf olması ve olası yan etkiler nedeniyle bebeklerde idrar yolu enfeksiyonunda bitkisel tedavisi önerilmez.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonunun Bitkisel Tedavisi Nasıl Olmalı?

Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu tedavisi bitkisel ürünlerle desteklenebilir. Ancak bu yöntemler kesin tedavi değildir ve enfeksiyonun tedavisi için doktor tavsiyesi ile uygun antibiyotik kullanılması önerilir.

Tedavi Sonrası Süreçte Neler Yapılmalı?

Bez kullanılan bebeklerde önden arkaya doğru temizlik yapılması tavsiye edilir. Ayrıca bez uzun süre kirli kalmamalı, sık sık değiştirilmelidir. Bebeğe veya çocuğa banyo yaptırılırken leğen, küvet gibi durgun suda banyolar yerine duşta akan su ile banyo yaptırılması faydalı olabilir. Erkek çocuklarda ise ayakta değil klozete oturarak işeme önerilir. Klozete oturunca ayaklarının altına bir tabure veya basamak konulması tavsiye edilir.

Özellikle kız bebeklerde ve çocuklarda temizlik önden arkaya olacak şekilde yapılmalıdır. Kızlarda üretra yani alt idrar yolu kanalı, erkeklere göre daha kısa olduğundan, idrar yolu enfeksiyonları daha sık görülebilir. Ayrıca kızlarda genital bölgenin açık bir alan olması da enfeksiyon riskini artıran nedenler arasında sayılabilir.

Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonunun Evde Tedavisi Nasıl Olmalı?

İdrar yolu enfeksiyonlarının tekrarlama riski yüksek olarak değerlendirilir. Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonunun evde tedavisi için hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve çocuğa sık sık su içirilmesi tavsiye edilir. Uzun süre tuvalete gidilmemesi, mikrobun yayılmasına yol açarak idrar yolu enfeksiyonuna neden olan en önemli etkenlerden biri olarak sayılabilir. Bu nedenle idrar kesesinin 2 – 3 saatte bir boşaltılması tavsiye edilir. Özellikle okula giden çocuklarda sık sık tuvalete gitmenin önemi vurgulanmalı ve iyi bir hijyen eğitimi verilmelidir. Gerektiğinde uygun tuvalet eğitimi için doktorlardan yardım istenebilir.

Referans:

https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-engelli-db/hastaliklar/bobrek_hastaliklari/brosur/cocuk_bobrek_brosur.pdf

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/25405

https://www.ttb.org.tr/STED/sted0502/on_soru.pdf