Bu içeriği dinleyebilirsiniz
Çölyak hastalığı; genellikle yetişkinlerde görülen ve Gluten proteinine karşı vücudun kronikleşen alerji reaksiyonu göstermesidir. Oldukça uzun süreli bir hastalık olan ve buğday, arpa gibi tahılların içerdiği glütene karşı harekete geçen çölyak; insanların yemek yeme konusunda oldukça hassas olmasını gerektirir. Bu hastalığa kapılan bireylerin sıradan yemekleri yerken dahi dikkatli olması ve en sevdikleri yemeklerden mahrum kalması olasıdır. Tanım olarak alerjik bir hastalık olan bu hastalık aslında bağırsakların sindirim ve emilim faaliyetini tam anlamıyla yerine getirememesini ifade eder. Bu sorun tahılların tüketimini sınırlar ve bağırsak sorunlarını tetikleyecek yiyeceklerden uzak durulmasına neden olur. Bağırsaklarda iltihaplanma olarak da ifade edilebilecek bu hastalık ishal ve bazı mineraller konusunda eksikliklere yol açabilir.
İçindekiler
Çölyak Hastalığı Belirtileri
Klasik bir bağırsak hastalığı olarak da kabul edilebilecek olan Çölyak; sindirim konusunda pek çok belirti gösterir. Özellikle bebeklerde görüldüğünde beslenme sorunlarına neden olan bu hastalık ishal, karın şişmesi, kilo alamama vb. belirtiler gözlemlenebilir. Bebeklikten çocukluğa geçiş dönemindeki bireylerde görüldüğünde anemi, boyda kısalık, kemik zayıflıkları, karaciğer sorunları ve daha pek çok probleme neden olabilen çölyak; tanısı kesinlikle doktor tarafından konması gereken bir hastalıktır. Gastroentelog adı verilen hekimlerce yapılan kan tahlilleri ve biyopsiler sonucunda anlaşılabilen bu hastalık tedavi sürecinin doğru yürütülmemesi durumunda farklı hastalıklara da yol açar.
1.İshal
Sulu dışkı, çölyak hastalığı teşhisi konmadan önce birçok insanın yaşadığı ilk semptomlardan biridir. Küçük bir çalışmada çölyak hastalarının % 79’unun tedaviden önce ishal yaşadığını bildiriliyor. Tedaviden sonra hastaların sadece% 17’sinde kronik diyarenin devam ettiği saptanmıştır. 215 kişiden oluşan başka bir çalışmada, ishalin tedavi edilmemiş çölyak hastalığının en sık görülen belirtisi olduğu kaydedilmiştir.
İshal, çölyak hastalığının en sık görülen semptomlarından biridir. Tedavi, birkaç gün ila birkaç hafta içerisinde ishali azaltabilir ve çözebilir.
Birçok hasta için ishal, tedavi ile birlikte birkaç gün içinde azalır, ancak semptomları tam olarak çözme süresi ortalama dört haftadır.
Bununla birlikte, enfeksiyon, diğer gıda intoleransları veya diğer bağırsak sorunları gibi diğer birçok ishal nedeni olduğunu unutmayın.
İshal, çölyak hastalığının en sık görülen semptomlarından biridir. Tedavi, birkaç gün ila birkaç hafta içerisinde ishali azaltabilir ve çözebilir.
2.Şişkinlik
Şişkinlik, çölyak hastalığı olan kişilerin yaşadığı başka bir yaygın semptomdur. Çölyak hastalığı, sindirim sisteminde iltihaplanmaya neden olabilir, bu da şişkinlikle birlikte birçok olumsuz sindirim sorunuyla da sonuçlanabilir. İnsanların% 73’ü bu hastalığa yakalanmadan önce şişkin hissettiğini bildirir. Glutenin ayrıca çölyak hastalığı olmayan insanlar için şişkinlik gibi sindirim sorunlarına neden olduğu gösterilmiştir.
Çölyak hastalığının yanı sıra, şişkinliğin arkasındaki diğer suçlular kabızlık, bağırsak tıkanması, kronik gaz ve sindirim bozukluklarıdır.
İpucu
Çölyak hastalığı olan hastalar sıklıkla şişkinlik rapor eder.
İlginç şekilde, glüten çölyak hastalığı olmayan bireylerde şişkinliğe neden olabilir.
3.Gaz
Aşırı gaz, tedavi edilmemiş çölyak hastalığı olanların yaşadığı yaygın bir sindirim sorunudur. Kuzey Hindistan’da çölyak hastalığı olan 96 yetişkinin araştırıldığı bir çalışma, aşırı gaz ve şişkinliğin vakaların % 9,4’ünde mevcut olduğunu bildirmiştir. Ancak, birçok gaz sebebi olduğunu unutmayın. Diğer daha yaygın gaz nedenleri arasında kabızlık, hazımsızlık, yutma havası ve laktoz intoleransı ve irritabl barsak sendromu (IBS) gibi durumlar bulunur.
Araştırmalar, gazın tedavi edilmeyen çölyak hastalığının en yaygın belirtilerinden biri olduğunu göstermektedir.
4.Kilo Kaybı
Kilodaki keskin bir düşüş ve kilo alma zorluğu genellikle çölyak hastalığının erken belirtileridir. Bunun nedeni, vücudunuzun besinleri emme kabiliyetinin bozulmasına ve bu da potansiyel olarak yetersiz beslenme ve kilo kaybına neden olabilir. Çölyak hastalığında kilo kaybının hastaların % 23’ünü etkilediği ve ishal, halsizlik ve mide ağrısının ardından en sık görülen semptomlardan biri olduğu biliniyor. Açıklanamayan kilo kaybı, diyabet, kanser, depresyon veya tiroid sorunları gibi durumlardan da kaynaklanabilir.
İpucu
Çölyak hastalığı olan birçok kişi açıklanamayan kilo kaybı yaşar.
Bununla birlikte, glütensiz bir diyetin izlenmesi tipik olarak insanların vücut ağırlığını artırmalarına
yardımcı olur.
5.Demir Eksikliği Anemisi
Çölyak hastalığı besin emilimini azaltabilir ve vücuttaki kırmızı kan hücrelerinin eksikliğinden kaynaklanan bir durum olan demir eksikliği anemisine yol açabilir. Demir eksikliği anemisinin belirtileri yorgunluk, halsizlik, göğüs ağrısı, baş ağrısı ve baş dönmesidir.
İpucu
Çölyak hastalığı, demir eksikliği anemisine yol açabilecek besin emilimini azaltabilir.
Bununla birlikte, demir eksikliği anemisinin başka potansiyel sebepleri de vardır.
Bununla birlikte, zayıf bir diyet, aspirin gibi ağrı kesicilerin uzun süreli kullanımı veya ağır adet kanaması veya peptik ülserler nedeniyle kan kaybı dahil olmak üzere diğer birçok demir eksikliği anemisinin olası nedenleri vardır.
6.Kabızlık
Çölyak hastalığı bazı kişilerde ishale neden olabilirken, diğerlerinde kabızlığa neden olabilir.Çölyak hastalığı, ince bağırsakta küçük, parmak benzeri çıkıntılar olan bağırsak villerine zarar verir, bu da besinleri emmekten sorumludur. Yiyecekler sindirim sisteminden geçerken, bağırsak villikleri besinleri tam olarak absorbe edemez ve bunun yerine dışkıdan ekstra nemi emebilir. Bu, geçirilmesi zor olan sertleştirilmiş dışkıya yol açar ve kabızlığa neden olur.
Bununla birlikte, katı bir glutensiz diyette bile, çölyak hastalığı olan kişiler kabızlıktan kaçınmayı zor bulabilir. Bunun nedeni, glütensiz bir diyetin tahıl gibi birçok lifli gıdaları kesmesidir; bu da lif alımının azalmasına ve dışkı sıklığının azalmasına neden olabilir.
Fiziksel hareketsizlik, dehidrasyon ve zayıf bir diyet de kabızlığa neden olabilir.
7.Kaşıntılı Döküntü
Çölyak hastalığı, dirseklerde, dizlerde veya kalçalarda oluşabilecek bir tür kaşıntılı, kabarık cilt döküntüsü olan dermatit herpetiformis’e neden olabilir. Çölyak hastalığı olanların yaklaşık% 17’sinde bu kızarıklık görülür ve tanıya yol açan anlatıcı semptomlardan biridir. Teşhisten sonra tedaviye zayıf yapışmanın bir işareti olarak da gelişebilir. İlginçtir ki, bazı insanlar tipik olarak çölyak hastalığında ortaya çıkan diğer sindirim semptomları olmadan bu deri döküntüsü geliştirebilir. Aslında, dermatit herpetiformis gelişen çölyak hastalarının% 10’undan azı, çölyak hastalığının sindirim semptomlarını yaşar.
Çölyak hastalığının yanı sıra kaşıntılı deri döküntüsünün diğer olası nedenleri arasında egzama, sedef hastalığı, dermatit ve kurdeşen sayılabilir.
Çölyak Hastalığı Belirtileri Nasıl Yönetilir ?
Çölyak hastalığı, tedavisi olmayan yaşam boyu bir durumdur. Bununla birlikte, bu rahatsızlığı olan kişiler, glütensiz bir diyete sıkı sıkıya bağlı kalarak semptomlarını etkin bir şekilde yönetebilirler.
Çölyak hastalığı, tedavisi olmayan yaşam boyu bir durumdur. Bu rahatsızlığı olan kişiler, glütensiz bir diyete sıkı sıkıya bağlı kalarak semptomlarını etkin bir şekilde yönetebilirler.
Bu, buğday, arpa, çavdar veya hecelenen ürünlerin, glütensiz olarak etiketlenmedikleri sürece yulaf gibi çapraz bulaşmış yiyecekler dahil, elimine edilmesi gerektiği anlamına gelir.
Çölyak Hastalığı Nasıl Teşhis Edilir?
Teşhis fizik muayene ile başlar. Doktorlar ayrıca tanıyı doğrulamak için çeşitli testler yapacaklardır. Çölyak hastalığı olan kişiler sıklıkla yüksek düzeyde antiendomysium (EMA) ve anti-doku transglutaminaz (tTGA) antikorlarına sahiptir. Bunlar kan testleriyle tespit edilebilir. Testler, glüten hala kullanılır durumda iken yapıldığında en güvenilirdir.
Yaygın kan testleri şunları içerir:
- tam kan sayımı (CBC)
- karaciğer fonksiyon testleri
- kolesterol testi
- alkalin fosfataz seviye testi
- serum albümin testi
- DH’li insanlarda cilt biyopsisi ayrıca doktorların çölyak hastalığını teşhis etmesine yardımcı olabilir. Bir cilt biyopsisi sırasında, doktor mikroskopla muayene için küçük cilt parçalarını temizleyecektir. Deri biyopsisi ve kan testi sonuçları çölyak hastalığını gösteriyorsa, dahili bir biyopsi gerekli olmayabilir.
Kan testi veya cilt biyopsisi sonuçlarının yetersiz kaldığı durumlarda, çölyak hastalığını test etmek için bir üst endoskopi kullanılabilir. Bir üst endoskopi sırasında, endoskop adı verilen ince bir tüp ağızdan ve ince bağırsaklardan aşağıya doğru geçirilir. Endoskopa tutturulmuş küçük bir kamera, doktorun bağırsakları incelemesini ve vilona zarar gelip gelmediğini kontrol etmesini sağlar. Doktor ayrıca, bir doku numunesinin analiz için bağırsaklardan çıkarılmasını içeren bir bağırsak biyopsisi yapabilir.
Çölyak Hastalığı İçin Kimler Risk Altındadır?
Çölyak hastalığında ailedeki genetik önemlidir. Ebeveynleri veya kardeşlerinde çölyak hastalığı olan insanların çölyak hastalığına yakalanma şansı 22’de 1’dir.
Diğer otoimmün hastalıkları ve bazı genetik hastalıkları olan kişilerin de çölyak hastalığına yakalanma olasılığı daha yüksektir. Çölyak hastalığı ile ilgili bazı durumlar şunlardır: tip 1 diyabet, tiroid hastalığı, Down Sendromu, Turner Sendromu, laktoz intoleransı, bağırsak lenfoması, bağırsak kanseri.
Çölyak Hastalığı Tedavisi
Daha önce belirtildiği gibi bu hastalığa yakalanan bireylerin en büyük sorunu yiyecek seçiminde ortaya çıkar. Bu anlamda Çölyak tanısı konmuş kimselerin yiyecek seçiminde dikkatli olması önemlidir. Ancak glutenli yiyecekler konusunda bilgi sahibi olmayan insanlar ne yapacakları konusunda emin olamaz. Bu noktada devreye giren hekimler hastaların sağlıklı bir şekilde beslenmesi için bir liste hazırlar. Beslenme listesi olarak anılan bu liste glütensiz yiyeceklerle hazırlanır. Bu sayede vücudundaki Çölyak hastalığına karşı önlem alan kişiler hastalığın palazlanmasına da engel olur. Kimi insanlar bu hastalığın tedavisini bitkisel yöntemlerde arasa da tek çözüm yöntemi glütensiz yiyeceklerle hazırlanan yemek listesidir. Başka yöntemler hastalığın ilerlemesine neden olabilir ve size zaman kaybettirir.
Referans:
https://hsgm.saglik.gov.tr/tr/metabolizma-ve-colyak
https://corumism.saglik.gov.tr/TR-135989/colyak-hastaliginda-beslenme.html
Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik bölümünden mezun oldu. Uzmanlaşmış olduğu gebelik ve emzirme döneminde beslenme alanında 9 yıldır gebe ve annelere sağlıklı beslenme konusunda destek vermektedir.
