Doğum izni ve süt izni, çalışan anne adaylarının ve yeni annelerin yasal hakları arasında yer alır. 4857 sayılı İş Kanunu’nda belirtilen esaslara göre hamileliğin 7. ayından itibaren başlayan doğum izni, anne adaylarının doğuma ve anneliğe en etkili şekilde hazırlanabilmelerine yardımcı olur. Emzirme sürecinde alınan süt izni ise annenin bebeğini sağlıklı bir şekilde besleyebilmesi ve büyütebilmesi açısından son derece büyük önem taşır.
Annenin çalışma hakkını güvence altında tutan doğum ve süt izinlerinin sınırları, SGK tarafından belirlenir. Aktif bir çalışma hayatına sahip olan tüm anne adaylarının, doğum ve süt izni haklarını bilmesi büyük önem taşır. Siz de hamileliğinizin son dönemlerinden itibaren yasal izin haklarınızı kullanmak istiyor ve doğum izninizi nasıl hesaplayacağınızı merak ediyorsanız, aşağıdaki bilgilerden yararlanabilirsiniz.
Doğum İzni Nedir?
Doğum izni, çalışan kadınlara tanınan 16 haftalık bir izin hakkıdır. Doğumdan iki ay önce başlayan ve doğumdan sonraki iki ayı da kapsayan izin, kadınların doğuma sağlıklı bir şekilde hazırlanmasını, kendilerinin ve bebeklerinin sağlığını korumasını ve anneliğin ilk dönemini huzurlu bir şekilde geçirebilmesini mümkün kılar. Doğum izni hesaplanırken, tekil gebeliklerde hamilelik 40 hafta olarak düşünülür ve anne adayları, başvurmaları durumunda 32. haftadan itibaren yasal izin haklarını kullanmaya başlayabilir. Çoğul gebelik yaşayan kadınlara ise ek olarak 2 haftalık daha izin hakkı tanınır. Doğum izni, tekil gebeliklerde 16 haftayı, çoğul gebeliklerde ise 18 haftayı geçemez.
Anne adaylarının doğum izinlerini kullanmak istemedikleri ve çalışmayı tercih ettikleri durumlarda, gebeliklerinin çalışmalarına engel teşkil etmediğini belirten bir rapor almaları istenir. Gerekli raporu alan anne adayları, hamileliklerinin 37. haftasına kadar mevcut işlerinde çalışmaya devam edebilir. Hamileliğin 37. haftasından sonra ise çalışma izni verilmesi yasalarca mümkün değildir. Gebelikte 37. haftayı dolduran kadınlar, çalışmak isteyip istemediklerine bakılmaksızın zorunlu olarak idari izne çıkarılır. 37. haftaya kadar çalışmayı sürdüren kadınlar, doğum öncesinden kalan 5 ila 7 haftalık haklarını doğum sonrasına aktarabilir ve bu sayede doğumdan sonra daha uzun süreyle izin kullanabilir. Doğum sürecinde izin kullanan annelere, SGK tarafından doğum izni parası ödenir. Anne adaylarının doğumdan sonra 6 aya kadar ek izin kullanma hakkı bulunur. Ek izinler ücretsiz izin olarak verilir ve bu hakkını kullanılan kadınlar herhangi bir ödeme almaz.
Süt İzni Nedir?
Süt izni, annelerin gün içinde bebeklerini emzirebilmeleri için verilen bir izin türüdür. Süt izni kullanmak isteyen kadınlar, durumu dilekçeyle iş yerlerine bildirdikten sonra gün içinde belirli sürelerde bebeklerini emzirmeye vakit ayırabilir. Doğum izni bittikten sonra kullanılabilen süt izni, ilk 6 ay boyunca günde 3 saat olarak verilir. İkinci aylık dilimde ise süt izni günde 1,5 saat ile sınırlandırılır. Süt izninin hangi saat dilimlerinde kullanılacağı, anne tarafından belirlenir. İş yerinden uzakta yaşayan ya da bebeğine daha geniş vakit ayırmak isteyen kadınlara, süt izni kullanmamak şartıyla yarım gün çalışma hakkı da tanınabilir. İlk bebeğini doğuran kadınlar iki ay, ikinci bebeğini doğuran kadınlar dört ay, üçüncü bebeğini doğuran kadınlar ise altı ay süreyle yarım gün çalışma hakkı kazanır. Yarım gün çalışma hakkı, dördüncü ve daha sonraki bebeklerde de altı ay süreyle verilir.
Doğum İzni Dilekçesi ve Şartları
Doğum izni kullanacak kadınların, izin haklarını kullanma şartlarını ve iznin başlangıç tarihini çalıştıkları kuruma yazılı olarak bildirmesi beklenir. Dilekçenizi yazarken sayfanın en başına çalıştığınız kurumun ismini yazmanız ve tarih atmanız gerekir. Sonrasında, aşağıdaki metni kendi durumunuza göre düzenleyerek ekleyebilirsiniz.
“Ekte bulunan raporda belirtildiği gibi, 8 hafta sonra doğum yapacağım için 4857 sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinde belirtilmiş olan doğum öncesi analık izni ve doğum sonrası analık izni haklarımı kullanmak, doğumun erken gerçekleşmesi hâlinde kullanamayacağım doğum öncesi analık izni hakkımın doğum sonrası analık izni hakkıma eklenmesini istiyorum. Gereğinin yapılmasını arz ederim.”
Dilekçe metninin sonuna adınızı, soyadınızı, kurumdaki unvanınızı, TC kimlik numaranızı ve ikâmet adresinizi sıralı bir şekilde yazabilir ve imzanızı atabilirsiniz. Bu şekilde hazırlayacağınız bir dilekçe, izinlerinizi kullanmanız için yeterlidir.
Doğum yapan kadınların SGK’dan analık izni parası alabilmesi için çeşitli şartları yerine getirmesi beklenir. Bu şartlar ise şu şekildedir:
- Anne adayının hamileliğinin iznin başladığı sürede devam ediyor olması,
- Anne adayının doğumdan önceki 365 günlük zaman dilimi içinde en az 90 günlük sigorta priminin yatmış olması,
- Doğumun canlı ya da ölü bir şekilde gerçekleşmiş olması.
Yukarıdaki şartları yerine getiren kadınlar, doğumlarının SGK’ya bildirilmesinin ardından analık izni parası almaya hak kazanır. Pek çok hastane, doğum gerçekleştikten sonra gerekli belgeyi kişinin çalıştığı kurumla da paylaşır. Kimi hastanelerde ise bu uygulama yapılmaz. Bu sebeple anne ve babaların doğum ne şekilde gerçekleşirse gerçekleşsin aynı gün hastaneden belge alması, annenin çalıştığı şirketle ve SGK ile paylaşması önerilir.
Doğum İzni Parası
Doğum izni parası, annenin doğumdan önceki son 3 aylık maaşının brüt hâli üzerinden hesaplanır. Bu sayede anneler, doğumdan sonra da maaşlı çalışıyormuş gibi para kazanabilir ve maddi ihtiyaçlarını giderebilir. Doğum raporu, işveren tarafından SGK’ya gönderilir ve gerekli ödemenin yapılması talep edilir. Analık izni parası, gerekli evrak SGK’ya gittikten sonra ortalama 15 gün içinde annenin banka hesabına yatar.
Doğum yapan kadınlara verilen ödemeler arasında, halk arasında “süt parası” olarak bilinen “emzirme ödeneği” de bulunur. Emzirme ödeneği, canlı doğum gerçekleştikten sonra yapılan ve tek sefere mahsus bir ödemedir. Bu ödemenin alınabilmesi için annenin SGK’ya doğum raporuyla birlikte başvurması yeterlidir. Raporun kabul edilmesinden 2 ila 4 hafta sonra ödeme annenin banka hesabına ya da PTT şubelerine yatırılır.
Kaynakça:
1- https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=23024&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5
2- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/299572
3- https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/627601
