Jinekolojik Muayene Nedir? Bilinmesi Gerekenler

Jinekolojik muayene en basit anlatımıyla kadınlarda üreme sisteminin muayenesi anlamına gelir. Jinekolojik muayene kapsamında genellikle meme muayenesi ile birlikte pelvik muayene basamakları mevcuttur.

Jinekolojik Muayene Hazırlığı

Jinekolojik muayene öncesinde kişinin mesanesini boşaltması ve idrar örneği vermesi istenebilir. Yine muayene öncesinde doktor birtakım yumrular ya da çeşitli anormalliklerin olup olmadığının anlamak için hastanın boynunu ve tiroit bezini de kontrol edebilir. Çünkü tiroit bezinin büyümesi ya da aşırı aktif olması halinde (hipertiroidizm) hasta adet düzensizlikleri ile karşı karşıya kalabilir. Doktor bu muayene sırasında özellikle erkeklerde daha sık görülebilen aşırı vücut kıllanması (hirsutizm), ciltte oluşan lekeler ya da var olan lekelerin büyüyüp büyümediğini de kontrol edebilir.

Jinekolojik muayene öncesinde bazı hastalarda çekinme veya utanma duygusu gelişebilir. Eğer muayene aşamalarına dair hastanın soruları ya da korkuları varsa bu konu ile ilgili direkt olarak doktoruyla görüşmeli ve soru işaretlerini çözümlemelidir. Yine hasta muayene ya da kontrol esnasında ağrı hissederse bu durumu doktora bildirmelidir.

Jinekolojik Muayene Nasıl Yapılır?

Meme Muayenesi

Genel kural olarak meme muayenesi pelvik kontrolünden önce yapılır. Kadın oturur pozisyonda iken doktor hastanın memelerinde düzensizlik, çukurlaşma, ciltte gerginlik, yumru ya da akıntı olup olmadığını kontrol eder. Daha sonra kişi, kolları başının üzerinde olacak biçimde oturtulur ya da yatırılır. Kişi bu pozisyondayken doktor hastanın her iki memesini de elleriyle hissederek muayene eder. Bu muayene sonucunda kadının koltuk altlarında genişlemiş lenf düğümleri, yumrular ya da benzeri anormallikler olup olmadığı kontrol edilir.

Bu esnada doktor hastasına kendi kendine meme muayenesi tekniği hakkında bilgi verebilir. Kadının kendi kendine yaptığı muayenenin doğru olup olmadığını kontrol edebilir.

Batın Muayenesi

Doktor, jinekolojik muayene esnasında hastanın bağırsak faaliyetleri nedeniyle duyulan ve daralan kan damarlarından akmakta olan kanın oluşturduğu sesleri dinleyerek sistemin düzgün çalışıp çalışmadığını kontrol edebilir. Çoğu zaman bu muayene sırasında stetoskop kullanılır.

Daha sonra karın içinde anormal şekilde büyümüş ya da genişlemiş organlar olup olmadığını elleriyle kontrol eder. Bu muayenede özellikle dalakta ve/veya karaciğerde büyüme olup olmadığı ortaya çıkar. Bu sırada muayene amacıyla doktor, karın bölgesini parmaklarıyla kontrol eder. Muayene sırasında hasta biraz rahatsız olsa da ağrı ya da acı hissedilmemelidir. Bunların yanı sıra doktor, batın muayenesi sırasında kasıktan nabız atışı kontrolünü yapabilir. Yine bu bölgede genişlemiş lenf düğümleri ve fıtıkları olup olmadığını da kontrol edebilir.

Pelvik Muayene (Alttan Muayene)

Pelvik ağrısı çeken kadınların jinekolojik muayene esnasında mutlaka kontrolden geçmesinde yarar vardır. Rahim ağzı kanseri ya da başka bazı hastalıkların taraması için pelvik muayene yapılması şarttır. Pelvik muayene halk arasında alttan muayene olarak da bilinir.

Genel olarak pek çok kadının 21 yaşından itibaren rahim ağzı kanseri taraması amacıyla Papanicolaou (Pap) testleri yaptırması uygundur.

Pelvik muayenenin içerdiği basamaklar şunlardır:

• Dış üreme organlarının incelenmesi,
• İç üreme organlarının değerlendirilmesi ve incelenmesi,
• Gerekli durumlarda rektum muayenesi.

Pelvik muayene esnasında kişi, dizler bükülmüş olarak sırt üstü yatırılır. Pelvik muayenesi için tasarlanan özel muayene masalarında kişinin bu pozisyonunu korumasına yardımcı olmak için düzenlenmiş topuk üzengileri vardır. Uygun bir örtü ile hastanın bacakları kapatılır ve bir asistanın muayene sırasında yardımcı olması istenir. Eğer kişi muayeneyi gözlemlemek isterse, doktor yapılan muayene basamaklarını bir ayna yardımı ile açıklayabilir ya da muayene sonrasında bulguları gözden geçirirken açıklama yapabilir.

Pelvik muayene öncesi kadının bacaklarını ve kalçalarını gevşetmesi istenir. Muayene sırasında doktor öncelikle dış genital bölgeyi inceler ve tüylerin dağılımını, görüntüde herhangi bir anormallik, renk değişikliği, akıntı ya da iltihaplanma olup olmadığını kontrol eder. Pelvik muayene bulgularına dayanarak hasta hakkında bazı ipuçları elde edilebilir. Bu aşamada kişide olup olmadığına karar verilebilecek başlıca rahatsızlıklar şunlardır:

• Hormonal problemler,
• Kanser,
• Çeşitli enfeksiyonlar,
• Yaralanmalar,
• Cinsel istismar.

Pelvik Muayene Sırasında

Pelvik muayene sırasında doktor, dokuları vajina çevresine yayar ve inceler. Bu aşamada doktor spekulum olarak tanımlanan bir alet kullanarak, vajinanın daha derin bölgelerini ve serviksi inceler. Vajinanın alt kısmı, serviks olarak adlandırılır. Yine bu esnada doktor tarafından rahim ağzının tahriş olup olmadığı ya da hastada rahim ağzı kanseri belirtileri olup olmadığı yakından incelenebilir.

Pap testi ya da buna benzeyen bir test (rahim ağzı kanseri teşhisi için uygulanan diğer testler) için numune almak amacıyla küçük plastik bir fırça kullanır. Yine bu aşamada cinsel yolla bulaşan hastalıklar için de numune alınabilir.

Daha sonraki aşamada doktor spekulumu vajinadan çıkarır ve eldiven takmış olduğu elinin işaret ve orta parmağını vajinanın iç kısmına doğru sokar. Bu yöntemle vajina duvarını kontrol eder. Vajina içinde büyüme ya da hassas gelişmeler olup olmadığına bu yöntemle karar verir. Muayene sırasında parmaklar halen vajina içerisinde iken, diğer elinin parmaklarını alt karın kasık kemiğinin üzerine yerleştirir. Bu uygulama bimanuel muayene olarak tanımlanır. Bu sayede rahim, iki el arasında armut biçiminde, pürüzsüz ve sıkı bir yapı olarak hissedilmelidir. Yine bu muayene sayesinde rahmin konumu, boyutu ve eğer varsa hassasiyet derecesi saptanır.

Daha sonra doktor, karnın üzerinde bulunan elini biraz daha yana kaydırır ve uyguladığı baskıyı artırır. Böylece yumurtalıkları kontrol etmeye çalışır. Yumurtalıklar, rahme oranla çok daha küçük olduğu ve hissedilmesi de daha zor olduğundan doktorun bu muayeneyi yapmak için daha fazla baskı uygulaması gerekir. Genellikle bireyler muayenenin bu kısmını biraz rahatsız edici bulsa da acı hissetmediklerini belirtirler. Bu uygulama sayesinde doktor yumurtalıkların ne kadar büyük ve hassas olduğunu anlayabilir.

Rektal Muayene

Jinekolojik muayenenin bir parçası olan rektal muayene, genellikle gerekli durumlarda yapılır. Bu muayene ile doktor, kişide çatlak, polip ve/veya yumrular olup olmadığını anlayabilir.

Kaynakça:

Gynecologic Examination
By David H. Barad , MD, MS, Center for Human Reproduction

Last full review/revision Mar 2021| Content last modified Mar 2021