Rahim İçi Araç (Spiral) Nedir?

Halk arasında spiral olarak bilinen rahim içi araç (RİA) özellikle ülkemizde en yaygın doğum kontrol yöntemlerinden biridir. Uzun süreli kullanım sağladığı ve en etkili doğum kontrol yöntemlerinden biri olduğu için çok tercih edilir. Rahim içi araç ya da spiral rahim içine yerleştirilen T- şeklinde kıvrılabilir bir araçtır. Spermlerin yumurtalara ulaşarak döllenmeyi gerçekleştirmesini engelleyerek doğum kontrolü sağlar.

Rahim İçi Araç Çeşitleri

Birçok farklı markası olmakla beraber temelde iki çeşit spiral vardır: Bakırlı spiral ve hormonlu spiral.

Bakırlı Spiral

Bakırlı spiral etrafı bakır bir tel ile sarılmış T şeklinde plastik bir borudur. Hormon içermez. Çalışma mekanizması spermlerin hareketini kısıtlayarak yumurta hücresine ulaşmalarını engellemek üzerine kuruludur. Aynı zamanda yumurta hücresinin rahim içi tabakasına tutunmasına engel olarak da hamileliği önler. Korunmasız cinsel ilişkiden sonra 5 gün içinde rahme yerleştirildiğinde de hamileliği önleyebildiği için en çok acil gebelik önleme durumlarında tercih edilir. Hiçbir hormon içermediği için emzirme döneminde, ve araç rahimden çıkarıldıktan sonra hamilelik düşünen kadınlarda kullanımı en uygun doğum kontrol yöntemlerinden biridir.

Hormonlu Spiral

Hormonlu spiral de spermlerin yumurta hücresine ulaşmasını engelleme prensibiyle çalışır. Ancak bakırlı spiralden farklı olarak hormonlu spiral bunu progestin hormonu salgılayarak yapar. Progesteron hormonu ile benzerlik gösteren progestin aynı zamanda çoğu doğum kontrol hapında kullanılan hormondur. Vücuttaki hormon dengesini değiştirdiğinden adet dönemlerinde kanamada azalma ya da artma görülmesine sebep olabilir.

Rahim İçi Araç Nasıl Uygulanır?

Spiralin rahme yerleştirilmesi işlemini bir sağlık kuruluşunda yapmak zorunludur. İşlem gerçekleşmeden önce mutlaka yine bir sağlık kuruluşundan bilgi ve yardım alınmalıdır. Rahim içi araç yerleştirme işlemi hamilelik dışı durumlarda sağlık çalışanının uygun gördüğü herhangi bir zamanda uygulanabilir. Olumsuz bir durum yoksa ilk kontrol işlem gerçekleştikten 1 ay sonra, ilerleyen kontroller ise yılda 1 kez yapılmalıdır. Kullanım süresi dolan spiral çıkarıldıktan hemen sonra yenisinin rahme yerleştirilmesinde bir sakınca yoktur.

Kimler Spiral Kullanabilir, Kimler Kullanamaz?

Hamile olmayan veya herhangi bir sağlık problemi olmayan her kadın rahim içi araç kullanabilir. Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı koruma sağlamadığı için genellikle tek partnerli kadınlara tavsiye edilir. Hormon salınımı içermediği için bakırlı hormon, yeni doğum yapmış ve emziren annelerde özellikle tercih edilen doğum kontrol yöntemidir. Kürtaj işlemi ya da düşük geçirmiş kadınların spiral kullanmasında bir sakınca yoktur.

Aşağıda belirttiğimiz durumlardan bir ya da birden fazlasına sahip kişilerde spiral kullanımı uygun değildir:

• Hamilelik ya da hamilelik şüphesi.
• Cinsel yolla bulaşan bir hastalık ya da pelvik enfeksiyon.
• Rahim ya da serviks kanseri.
• Açıklanamayan vajinal kanama.
• Bir yıl içerisinde çocuk sahibi olmak isteme.
• Aşırı ağrı ve yoğun kanamalı adet.

Rahim İçi Aracın Olumlu ve Olumsuz Etkileri

Rahim içi araç en etkili ve güvenli korunma yöntemlerinden biridir. Türüne göre değişmekle beraber genelde 3 ila 7 yıl arası koruma sağlar. Bu yönüyle en uzun süre koruma sağlayan geçici doğum kontrol yöntemidir. Bir kere uygulandıktan sonra başka bir işlem gerektirmediğinden en kullanışlı ve kolay doğum kontrol yöntemi olduğu söylenebilir. Çıkardıktan sonra hiçbir etkisi kalmadığı için kullandıktan sonra hamile kalmayı zorlaştırıcı etki göstermez. Doktorun uygun gördüğü durumlarda adet döngüsünü düzenlemede yardımcıdır.

Rahim içi araç tüm bu olumlu etkiler kadar güçlü yan etkilere de sahiptir. En büyük olumsuz etkisi şüphesiz cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı bir koruma sağlamamasıdır. Uygulama ve çıkarma işlemi ağrılı olabilir ancak bu ağrılar normal durumlarda kısa süre içinde geçer. Yerleştirildikten sonra birkaç gün süreyle hafif kramplara sebep olabilir. İki adet döngüsü arasında lekelenme, adet kanamasında artma ve adet süresinin uzaması da yaygın görülen yan etkilerdir. Bu yan etkiler bazı kadınlarda hiç görülmezken bazı kadınlar için çok ağır ve dayanılamaz bir hal alabilir.

Bu Durumlarla Karşılaşırsanız Dikkat!

Rahime yerleştirildikten sonra herhangi bir bakıma ihtiyaç duymayan spiral bazı durumlarda dikkat ve doktor kontrolü gerektirebilir. Eğer aşırı karın ağrısı, düzensiz kanamalar ya da normal adet düzeninin neredeyse iki katı seviyesinde çok kanama yaşıyorsanız acilen bir doktora başvurmalısınız. Anormal renkli vajinal akıntı ve 10 günden fazla adet gecikmesi yine doktora danışmayı gerektiren bir durumun habercisi olabilir. Rahim içi aracın hazneye doğru kaydığından ya da düştüğünden şüpheleniyorsanız vakit kaybetmeden işlemi gerçekleştirdiğiniz sağlık kuruluşu ile görüşün.

Referans:

https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/resimli%20rehber-2010.pdf

http://www.istanbulsaglik.gov.tr/ahweb/belge/ap/spiral.pdf

https://www.nhs.uk/conditions/contraception/ius-intrauterine-system/