Pnömoni adıyla da bilinen zatürre, hem çocukların hem de yetişkinlerin yakanalabileceği bir solunum sistemi rahatsızlığıdır. Akciğer yüzeyinde bulunan hava keseciklerinin enfeksiyon kapması ve iltihapla dolması sonucunda oluşan zatürre, özellikle 0-4 yaş arasındaki çocuklar için hayati derecede tehlikelidir. Türkiye’de yaşayan çocuklar arasında son derece yaygın bir hastalık olan zatürre, geç kalınması durumunda daha ciddi hastalıklara ve can kayıplarına yol açabilir. Bu nedenle anne ve babaların zatürre tehlikesine karşı tedbir almaları ve en küçük belirtileri bile dikkatle takip edebilmeleri büyük önem taşır.
İçindekiler
Zatürre Nedir, Neden Olur?
Farklı enfeksiyonlar sebebiyle oluşan son derece zorlu ve tehlikeli bir hastalıktır. Şiddetli şekilde solunum güçlüğüne ve öksürüğe yol açan zatürre, akciğerleri henüz yeterince gelişmemiş çocukların tamamen nefessiz kalmasına yol açabilir. Çocuklarda karşılaşılabilecek en riskli hastalıklardan biri olan zatürrenin sebepleri ise şu şekilde sıralanabilir.
- Zatürrenin temel sebebi, solunum yoluyla vücuda giren bakteri, virüs ve mikropların akciğerlere tutunması ve bu bölgede enfeksiyon oluşturmasıdır. Akciğerlerde oluşan ileri derecede enfeksiyon, solunum keseciklerine yerleşir ve yayılım gösterir. Zamanında tedavi edilmeyen ve geniş yayılım gösteren enfeksiyonlar, zatürre hastalığına yol açabilir.
- Zatürreye yol açan faktörler arasında mantar enfeksiyonları da bulunur. Ağız içinde ve boğaz bölgesinde oluşan mantar enfeksiyonları, tedavi edilmemeleri durumunda solunum sistemine doğru yayılabilir ve zatürre hastalığını tetikleyebilir.
- Bu hastalığa sebep olan başlıca bakteri, Pnömokok mikrobu olarak da bilinen Streptococcus pneumoniae’dir. Halk arasında “zatürre mikrobu” ismiyle de adlandırılan Streptococcus pneumoniae, toplam zatürre vakalarının %50’sine yol açar. Ayrıca Haemophilus influenza ve Mycoplasma pneumoniae bakterileri de zatürre hastalığını tetikleyebilir. Bu sebeple zatürre aşısı olmuş çocuklar bile bu rahatsızlığa yakalanabilir.
Dünya genelinde her yıl yüz kişiden biri zatürre hastalığına yakalanır. Dünyadaki ölümlerin %7’sine yol açan hastalık, çocuk ölümlerinin de başlıca sebeplerinden biridir. Sağlıklı ve bağışıklık sistemi güçlü yetişkinlerde sağ kalma oranı son derece yüksek olan hastalık, çocukların yanı sıra 65 yaş üstündeki hastalarda, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde ve diyabet, KOAH, kanser, kalp yetmezliği, böbrek yetmezliği gibi sağlık sorunları yaşayanlarda tehlikeli bir şekilde seyreder.
Çocuklarda Zatürre Nasıl Belirti Gösterir?
Pek çok bulaşıcı hastalıkta olduğu gibi bu hastalıkta da en büyük risk grubu çocuklardır. Bu durumun temel sebebi, çocukların henüz pek çok virüs ve bakteriye karşı bağışıklık geliştirmemiş olmalarıdır. Çocukların akciğer kapasitelerinin yetişkinlere göre daha düşük olması da zatürre hastalığının çocuklarda şiddetli ve tehlikeli bir şekilde seyretmesine yol açar. Zatürre hastalığı, başlangıç evresinde basit soğuk algınlığı, grip ve nezle gibi hastalıklarla benzer semptomlar gösterir ve bu nedenle de kolayca gözden kaçabilir. Tedavinin gecikmesi durumunda ise hastalık tehlikeli bir noktaya ulaşabilir. Bu yüzden belirtileri gördüğünüz anda tedbirli davranmanız ve en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız önerilir. Çocukların zatürre rahatsızlığına yakalanmasıyla birlikte gözlemlenebilen başlıca belirtiler ise şöyledir:
- Giderek şiddetlenen öksürük,
- Ateş düşürücü kullanımına rağmen düşmeyen yüksek ateş,
- Titreme, üşüme,
- Nefes almada güçlük çekme,
- Göğüste ciddi hırıltı,
- Kusma ya da şiddetli mide bulantısı,
- Halsizlik ve geçmeyen uyku durumu,
- Başta ve göğüste şiddetli ağrı,
- Boğazda balgam birikmesi.
Yukarıdaki belirtilerin birini ya da daha fazlasını çocuğunuzda gözlemlemeniz durumunda, vakit kaybetmeden doktorunuza danışmanız hayati derecede önemlidir. Zatürre hastalığının erken evrede teşhis edilmesi durumunda, basit ilaçlar ve dinlenmeyle kısa sürede iyileşme mümkündür. Bu noktada kullanılacak teşhis yöntemleri de büyük önem taşır. Yapılacak ilk işlem, akciğerlerin dinlenmesidir. Çocuğunuzun solunum sisteminde enfeksiyon varsa, nefes alış verişini zorlaştıracağı için akciğer dinlenmesi esnasında fark edilebilir bir hırıltıya yol açar. Ancak akciğer muayenesinde hırıltıya rastlanmaması, hastalığın zatürre olmadığı anlamına gelmez.
Zatürre başlangıcı, kimi çocuklarda herhangi bir solunum problemi göstermeden başlayabilir ve hırıltılı solunum, hastalığın ileri evresinde gözlemlenebilir. Bu nedenle akciğer filmi ve bilgisayarlı tomografi gibi görüntüleme yöntemlerinden yararlanılması, hastalığın erkenden teşhis edilebilmesi için son derece önemlidir. Kan testi de vücutta enfeksiyon bulunup bulunmadığının anlaşılması açısından büyük yarar taşır. Zatürre hastalığına yol açan bakterinin ve virüsün cinsinin anlaşılmasını da sağlayan kan testleri, doğru tedavi yöntemlerinin uygulanmasını kolaylaştırır.
Tedavisi Nasıl Olur?
Hastalığın tedavisi de dikkatle takip edilmesi gereken bir süreçtir. Enfeksiyonun akciğerlerde bulunması sebebiyle zatürre tedavilerinin büyük bölümünde antibiyotik kullanılmaz. Hastalığın çok fazla ilerlemeden teşhis edildiği durumlarda tavsiye edilen en etkili tedavi yöntemi, etkili bir dinlenmedir. Zatürre hastalığına yakalanan çocuklar, düzenli doktor kontrolüne götürülmeleri şartıyla evlerine gönderilir ve bakım süreci evde yapılır. Bu süreçte çocuğun tamamen doğal gıdalarla beslenmesi, asla üşümemesi ve yorulmaması son derece önemlidir. Bu süreçte doktorunuz, çocuğunuzun yaşam kalitesini artıracak ve ağrılarını dindirecek çeşitli takviye ilaçları da önerebilir.
İleri evrede teşhis edilen zatürre hastalıklarının tedavisi için hastanın hastaneye yatması istenebilir. Özellikle solunum güçlüğü çeken ve kendi başına yeterince nefes alıp veremeyen çocuklar, hastanede solunum cihazına bağlanarak tedavi edilir. Solunum güçlüğü çeken çocukların entübe edilmesi, hastalığın daha ciddi problemler doğurmasının önüne geçer. Yetersiz solunum yüzünden kalp yetmezliği, çoklu organ yetmezliği gibi hastalıklarla karşılaşmanızı önleyen solunum cihazı, çocuğunuzun yaşamsal fonksiyonlarının sağlıklı bir şekilde devam edebilmesini sağlar.
2019 yılının son günlerinde teşhis edilen ve dünya genelinde tarihi bir pandemiye sebep olan koronavirüs, çocuk sahibi ailelerin daha çok dikkat etmesi gereken konular arasında yer alır. Koronavirüsün yol açtığı COVID-19 hastalığı, ağırlıklı olarak 65 yaş üstünü etkilese de bu virüsün çocuklara ve genç yetişkinlere zarar vermediği bilgisi kesinlikle yanlıştır. 2020 yılında dünya genelinde koronavirüs sebebiyle rahatsızlanan ve hayatını kaybeden bebek ve çocuklara rastlanmış olması, bu virüsün tehlikesini açıkça gözler önüne serer.
Pek çok anne ve baba, koronavirüsün zatürreye sebep olup olmadığını merak eder. Koronavirüs, henüz yeni teşhis edilmiş bir virüs olması ve hâlen çeşitli mutasyonlar geçirmesi sebebiyle bilim dünyasının tam olarak hâkim olduğu konulardan biri değildir. Koronavirüsle ilgili net ve kesin cümleler kurmak için henüz erken olsa da, bu virüsün çocuklarda zatürreye yol açabileceği söylenebilir. Koronavirüs, COVID-19 hastalığına yol açtığında hastanın akciğerlerinde kristal görünümlü parçacıklar oluşturur ve bu parçacıklar, hastanın solunum sistemine ciddi oranda zarar verir. Akciğerlerdeki kristalleşme, zatürre hastalığını da tetikleyebilir.
Koronavirüsün çocuğunuzun sağlığını ne şekilde etkileyeceği, tamamen koşullara bağlı olarak değişir. Çocuğunuzun bağışıklık sistemi güçlüyse, beslenme ve uyku konularında problem yaşamıyorsanız, virüs bulaştıktan sonraki sürecin son derece hafif hatta semptomsuz bir şekilde geçmesi çok olasıdır. Virüs temasının COVID-19 ve zatürre hastalıklarına yol açmasında, çocuğunuzun maruz kaldığı virüs yükü de büyük önem taşır. Yoğun şekilde maruz kalınan koronavirüs, yetişkinler için olduğu kadar çocuklar için de tehlikelidir. Virüse düşük miktarda maruz kalınması durumunda ise herhangi bir hastalıkla karşılaşılmaması mümkündür. Bu nedenle çocuğunuzu COVID-19 ve zatürre gibi hastalıklardan korumanız için çocuğunuzun temizliğine, beslenmesine, vitamin kullanımına ve düzenli bir şekilde dinlenebilmesine özen göstermeniz gerekir. Çocuğunuzun bağışıklık sistemini ve metabolizmasını güçlendirecek bu tedbirler, zatürre ve COVID-19 dışındaki hastalıklarla mücadeleyi de kolaylaştırır.
Referans:
https://asi.saglik.gov.tr/liste/24-pnömokokal-hastalık-nedir.html
https://hasekieah.saglik.gov.tr/yazdir?D0BE9E5EA3AEE11926525DCBEEE4954B
https://www.unicef.org/turkey/basın-bültenleri/ilgili-kuruluşlar-uyarıyor-her-39-saniyede-bir-çocuk-zatürre-yüzünden-ölüyor
2001-2005 yılları arasında Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı (Pediatri) olarak çalışmalarına devam eden Uzm. Dr. Canan Yılmaz Durur, 2005-2010 yılları arasında ise Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Çocuk İmmünolojisi ve Alerji Hastalıkları Ünitesi’nde üst ihtisasını tamamlamıştır.
